Τα τσιμπήματα από έντομα και θαλάσσιους οργανισμούς το καλοκαίρι - Τι πρέπει να κάνουμε

Πέννυ Εμμανουήλ Διευθύντρια Δερματολογικού Τμήματος Γενικού Νοσοκομείου Παίδων Πεντέλης

 

 

Η εικόνα που παρουσιάζει ένα παιδί που το τσίμπησε κάποιο από τα παραπάνω αρθροποδα ποικίλλει. Εξαρτάται όχι μόνο από το είδος του μικροοργανισμού που το τσίμπησε, αλλά και από άλλους παράγοντες. Πιο συγκεκριμένα, η εικόνα εξαρτάται από το αν υπάρχει συνοδός λοίμωξη στο σημείο του τσιμπήματος (ερυσίπελας, μολυσματικό κηρίο), αν παρατηρείται επέκταση και στον παρακείμενο λεμφαδένα (λεμφαγγειίτιδα, λεμφαδενίτιδα), αν παράλληλα υπάρχει αλλεργική αντίδραση, αν κάποιες από τις αντιδράσεις του παιδιού μπορεί να προέρχονται από το έντονο άγχος και τον φόβο για το τι μπορεί να του ή της συμβεί (εντομοφοβία κ.λπ.).

Για να ξεχωρίζει κανείς τι από τα παραπάνω μπορεί να συμβαίνει, είναι χρήσιμο να λαμβάνει υπόψη του κάποια επιπλέον απλά στοιχεία. Πόσος χρόνος έχει μεσολαβήσει από την ώρα του τσιμπήματος; Για να σκεφτούμε τη λοίμωξη, θα πρέπει να έχουν περάσει πολλές ώρες, συνήθως πάνω από 24ωρο. Στην περίπτωση της αλλεργίας η αντίδραση θα είναι άμεση, συνήθως μέσα στην πρώτη ώρα. Πρόκειται για ένα τσίμπημα ή για πολλά; Αν πρόκειται για κουνούπια, τα τσιμπήματα θα είναι σε πολλά σημεία, συνήθως σε γυμνά μέρη του σώματος. Υπάρχουν αποθήκες με σιτηρά, πατάρια, κοτέτσια, φωλιές ζώων εκεί κοντά; Παρατηρείται το ίδιο εξάνθημα και σε άλλους με μικρά ερυθρά στίγματα; Σκεφτόμαστε τους ψύλλους.

Οι μέλισσες και οι σφήκες χαρακτηρίζονται ως υμενόπτερα. Ωστόσο, οι μέλισσες διαφέρουν από τις σφήκες επειδή, όταν τσιμπούν, το κεντρί αποσπάται από την κοιλιά τους και παραμένει πάνω στο δέρμα, με αποτέλεσμα τον θάνατο του εντόμου. Άμεσα συμπτώματα μετά το τσίμπημα είναι ο πόνος, το τοπικό οίδημα (πρήξιμο) και η ερυθρότητα στην περιοχή, με έντονο συνοδό κνησμό (φαγούρα). Όπως σε όλα τα τσιμπήματα, στο κέντρο παρατηρείται μικρό αιμορραγικό στίγμα που διαρκεί σχεδόν μισή ώρα, αν και εξακολουθεί να παραμένει ευδιάκριτο και έπειτα από λίγες μέρες. Το δηλητήριο της μέλισσας ή της σφήκας σε «ευαισθητοποιημένα» άτομα μπορεί να προκαλέσει αλλεργική αντίδραση μέχρι shock. Αυτό δεν είναι συνηθισμένο στα παιδιά, ενώ είναι πολύ σπάνιο στα μικρά παιδιά.

Για την αντιμετώπιση χρειάζεται πρώτα καθαρισμός της περιοχής με σαπούνι και νερό ή αντισηπτικά. Απαιτείται απομάκρυνση του κεντριού το συντομότερο δυνατό, με ήπιες κινήσεις, με ένα όργανο που να μην είναι αιχμηρό (μαλακό ξύσιμο), γιατί οι αυτόματες συστολές των τοιχωμάτων του σάκου με το δηλητήριο της μέλισσας που παραμένει στο δέρμα, συνεχίζουν την έγχυση του δηλητηρίου. Τα επιθέματα (κομπρέσες) με κρύο νερό ή πάγο βοηθούν να ελαττωθεί η ένταση και η διάρκεια του οιδήματος. Συνιστάται χορήγηση αντισταμινικών από το στόμα που περιορίζουν τον κνησμό και το οίδημα, με παράλληλη χρήση τοπικών κορτικοστεροειδών (κορτιζόνης) που μειώνουν τη φλεγμονώδη αντίδραση.
Χορηγούνται, τέλος, αναλγητικά για τον πόνο – εφόσον υπάρχει. Τα αντιβιοτικά είναι απαραίτητα σε περίπτωση τοπικής λοίμωξης. Να διευκρινισθεί, αν και πρέπει να νοη- θεί ως προφανές, ότι η φαρμακευτική αντιμετώπιση πρέπει να γίνεται έπειτα από εκτί- μηση και σύμφωνα με τις οδηγίες του γιατρού, για να αποφευχθούν οι κίνδυνοι των εσφαλμένων διαγνώσεων.
Οι κάμπιες προκαλούν «δερματίτιδα εξ επαφής» από τις τρίχες ή το ίδιο το σώμα τους που αφήνει μία ουσία (περιέχει ισταμίνη και σεροτονίνη) υπεύθυνη για το εξάνθημα. Προκαλείται έντονος κνησμός με αίσθημα καψίματος και πόνου. Εμφανίζεται οίδημα με ερυθρότητα σε γραμμοειδή διάταξη.
Τα τσιμπούρια είναι παράσιτα που διαβιούν στις γάτες, τους σκύλους, τα πρόβατα, τα βοοειδή και τα περιστέρια. Προσκολλώνται σταθερά στον ξενιστή με τα δόντια τους γιατί εκκρίνουν μια ουσία που τα κάνει σαν τσιμέντο. Τυχόν βίαιη προσπάθεια αποκόλλησής τους θα έχει ως συνέπεια να μείνουν τμήματα του στόματός τους στο δέρμα του και έπειτα από μέρες δημιουργούνται τοπικό κοκκίωμα και νέκρωση στο σημείο του τσιμπήματος. Συνεπώς, δεν πρέπει να γίνεται βίαιη απόσπαση. Τοποθετούμε τοπικά βαζελίνη, ιώδιο ή υγρή παραφίνη. Έπειτα από 15 λεπτά οι μύες του παρασίτου παραλύουν και αποκολλάται από μόνο του, οπότε το αφαιρούμε με μια λεπτή λαβίδα.

Τσιμπήματα από θαλάσσιους οργανισμούς και φυτά
Το καλοκαίρι που τα παιδιά απολαμβάνουν τα νερά της θάλασσας έρχονται σε επαφή και με τους ζωντανούς οργανισμούς που διαβιούν στους κόλπους της. Οι πιο γνωστοί από αυτούς τους οργανισμούς που μπορεί να μας προκαλέσουν προβλήματα είναι οι μέδουσες, οι ανεμώνες, τα κοράλλια, τα δηλητηριώδη ψάρια, τα θαλάσσια φίδια και τα χταπόδια.
Οι μέδουσες, οι ανεμώνες και τα κοράλλια όταν έρθουν σε επαφή με το δέρμα απελευθερώνουν ουσίες που μπορεί να προκαλέσουν προβλήματα. Αρχικά είναι ανεεργές, αλλά μόλις τρίψουμε το σημείο αυτό ή βάλουμε γλυκό νερό, ενεργοποιούνται. Το εξάνθημα εκδηλώνεται στα σημεία επαφής, που συνήθως είναι τα ακάλυπτα, όπως η πλάτη, το στήθος, οι βραχίονες, τα πόδια, και αυτό γίνεται σε γραμμοειδή διάταξη. Δεν πρέπει να τρίψουμε την περιοχή του δέρματος που ήρθε σε επαφή με τα πλοκάμια, δεν πρέπει να πλένουμε το δέρμα με γλυκό νερό. Συνίσταται πλύση με οξικό οξύ ή ξύδι ή διττανρακικό νάτριο ή θερμό θαλασσινό νερό, με τα οποία ελαττώνεται η δραστηκότητα του δηλητηρίου.

Στο σημείο που μπήκαν τα αγκάθια του αχινού μπορεί να έχουμε τοπική αντίδραση. Συνιστώνται τοπικός καθαρισμός και αφαίρεση των αγκαθιών.Τα συμπτώματα από τσίμπημα αγκαθιών διαφόρων δηλητηριωδών ψαριών (όπως είναι οι δράκαινες, οι σκορπιοί, τα γατόψαρα κ.ά.) μπορεί να είναι τοπικά ή και γενικευμένα, με πυρετό, κεφαλαλγία, ναυτία, εμετούς, που χρειάζονται την άμεση εκτίμηση από γιατρό. Είναι φανερό ότι μπορούμε να χαρούμε την εξοχή και την παραλία τους μήνες των καλοκαιρινών διακοπών, αρκεί να γνωρίζουμε από τι πρέπει να προφυλαχτούμε και πώς να αντιμετωπίσουμε τα διάφορα μικροπροβλήματα, όπως είναι αυτά από τα τσιμπήματα εντόμων και από τους θαλάσσιους οργανισμούς.
Συνήθως, η απλή τοπική περιποίηση του δέρματος στο σημείο που έγινε το τσίμπημα είναι αρκετή. Παράλληλα, χρειάζεται να αναγνωρίζουμε τα όρια των δυνατοτήτων μας, και να ζητάμε τη βοήθεια του γιατρού όποτε αυτό είναι αναγκαίο.